Toespraak Ahmed Marcouch Airborne 2023

Op vrijdag 15 september gaf burgemeester Ahmed Marcouch een toespraak tijdens de 15 september Airborne herdenking. Op deze pagina leest u hem terug.

Beste aanwezigen,

Graag heet ik u allen hartelijk welkom bij de jaarlijkse herdenking van de Slag om Arnhem. In het bijzonder: 
de ambassadeurs van het Verenigd Koninkrijk, Polen, de Verenigde Staten, Canada, Australië en Duitsland; 
staatssecretaris Van der Burg;
commissaris van de Koning Berends; 
mevrouw Weyl;
mevrouw Sorgedrager en de veteranen uit de Tweede Wereldoorlog.

Believe me, it will be some bloodbath.

Dat is wat kolonel John Frost zijn manschappen vóór de strijd om de Rijnbrug had gezegd. Hij had niet overdreven. 

In deze kerk kun je met de lift de toren in. Je kunt dan het verslag van de Slag om Arnhem horen van Jan Mijnhart, die in 1944 koster was. Je kunt ook op een glazen balkon staan vanwaar je de brug ziet waar John Frost en zijn mannen een van de beroemdste en meest heroïsche gevechten van de Slag om Arnhem geleverd hebben. Niet voor niets werd de Rijnbrug later omgedoopt in John Frostbrug.

De heldhaftigheid waarmee Frost en de zijnen dat gevecht voerden, was een overwinning van de menselijke vrijheidsdrang die de tijd overstijgt. En die de geallieerden uiteindelijk óók naar de militaire zege zou voeren.

Want één ding hadden alle geallieerde soldaten gemeen, in Arnhem en elders. Ze stonden aan de goede kant van de geschiedenis. Ook onze dankbaarheid overstijgt de tijd. 

We kunnen niet alleen uitkijken over de brug en de rest van de stad. We hebben in 2023 ook meer uitzicht over de tijd. De tijd die de toren van deze kerk, vernield tijdens de Slag, veranderde in een uitkijktoren met een glazen lift en glazen balkons.

Dat uitzicht schept een zekere afstand en die afstand is nuttig. Dat doet aan de gebeurtenissen van september 1944 niets af. Wel zal ons perspectief geleidelijk veranderen.

Onze kennis over de Slag neemt nog steeds toe. Het onderzoek gaat door. Naar oorzaken en gevolgen. Naar het dagelijks leven van de Arnhemmers te midden van het geweld. Naar de dramatische gevolgen voor de rest van Nederland. De geschiedenis is nooit af. 

Ook de herdenking zal geleidelijk veranderen en dat is ook goed. Het verhaal van de Slag is nooit uit, maar het lezerspubliek verandert met de tijd. 
In elk geval zullen we de Slag om Arnhem ook in de toekomst blijven herdenken. Want hoe ver de gebeurtenissen ook achter ons liggen, ze blijven altijd actueel. 

Actueel omdat oorlog en vrede van alle tijden zijn, ook van nu.
Actueel omdat de herdenking ons eraan herinnert dat we allemaal een individuele verantwoordelijkheid hebben om bij te dragen aan vrede en veiligheid. De gesneuvelde soldaten namen hun verantwoordelijkheid en betaalden daarvoor met hun leven. Wij zullen zorgen dat ze niet voor niets gestorven zijn.

En actueel omdat de herdenking ons herinnert aan het belang van een sterke democratie. 
Waar vele meningen geventileerd en gehoord worden. 
Waar de regering gecontroleerd wordt door volksvertegenwoordigers die verantwoordelijkheid nemen voor de democratie en haar instituties - en door een vrije en kritische pers. 
En waar de overheid de persoonlijke levenssfeer van burgers respecteert. 

De herdenking is óók een oproep aan ons allen om mee te werken aan het opbouwen en in stand houden van zulke democratieën. Want die bieden bescherming tegen de totalitaire verleidingen die leiden tot intolerantie, agressie en oorlog.

 

Beste aanwezigen,

De Slag om Arnhem was uniek. Uniek door zijn aard. Uniek door de samenloop van omstandigheden die eraan ten grondslag lagen. En uniek door zijn gevolgen. 

Door die uniciteit te erkennen, tonen we ons respect voor die unieke individuen die op deze plaats leefden, leden en streden. Op dat specifieke moment in de geschiedenis.

Kunnen we die uniciteit respecteren en tegelijk iets van de Slag om Arnhem leren dat ons ook nu nog kan helpen? Ja, dat kan. Zolang leren betekent: inspiratie ontlenen. Dan geeft een herdenking de geschiedenis nieuwe actualiteit, nieuwe relevantie, nieuwe waarde. Zo is herdenken niet alleen terugdenken, maar ook vooruitkijken.

Hoe kan de Slag om Arnhem ons vandaag inspireren? Ik noemde de strijdlust van de geallieerde troepen al. Van soldaten die we ons blijven herinneren als mannen die toonden wat moed is, wat strijdlust is, wat opoffering is.

Maar de Slag om Arnhem beperkte zich niet tot de militaire strijd. 
Een van de hartverscheurendste episodes was de evacuatie van Arnhem. Lange tijd was daar relatief weinig aandacht voor.

Ten onrechte. Want ruim 97.000 Arnhemmers moesten hun stad verlaten. Bij hen voegden zich vele vluchtelingen uit de omliggende plaatsen. Volgens schattingen was één op de vier Gelderlanders op de vlucht.

Ieder neme slechts het hoognodige mee en wel voornamelijk dekens, eetgerei en mondvoorraad.

Met die kille aanwijzing in het evacuatiebevel werden de Arnhemmers gesommeerd hun stad in twee dagen te verlaten. 

De zogenoemde evacuatie kwam erop neer dat de Arnhemmers hun stad uit gejaagd werden. Voor hun eigen veiligheid, zeiden de bezetters. Zodat de bezetters de stad vrijelijk konden plunderen, zeggen historici. 

Hoe dan ook, de Arnhemmers gingen op weg, want ze hadden geen keus. Met fietsen, kinderwagens en handkarren vol spullen. Met kinderen, ouden van dagen en zieken. Met vrees, hoop en de onbreekbare wil om te overleven.

Velen werden opgevangen op boerderijen in de omgeving. Sommigen zelfs in Friesland en Groningen. De gastvrijheid van veel Nederlanders was indrukwekkend.

Ook indrukwekkend was de manier waarop de bewoners na maanden terugkeerden in een verwoeste stad. Een stad waaruit alle waardevolle spullen waren gestolen. Waar het drinkwater vervuild was door de rottende lijken. Waar levensgevaarlijke explosieven verspreid lagen. Een stad waar mensen moeite hadden hun eigen straat te herkennen.

Wat mij daarin inspireert, zijn de saamhorigheid, de veerkracht en het doorzettingsvermogen waarmee de Arnhemmers de ontberingen hebben verdragen. En waarmee ze zowel hun leven als hun stad weer hebben opgebouwd.

Dat zijn waarden die mij als burgemeester hoop geven. Want ik weet: wij kunnen bouwen. Wij kunnen samenwerken. Wij kunnen vooruitkijken.

Wat we ook kunnen, is voor elkaar zorgen. Voor stadgenoten die het minder getroffen hebben. Maar ook voor hen die vandaag vluchten. Uit Oekraïne, Jemen, Soedan en al die andere plekken op de wereld waar burgers gebukt gaan onder oorlogsgeweld en verwoestingen. We bekommeren ons om hen die, net als de Arnhemmers destijds, óók slechts het hoognodige konden meenemen – en vaak zelfs dat niet.

We kunnen dat alles omdat we houvast hebben aan het verleden van onze stad. Door te luisteren naar de verhalen van toen. Door te leren, te onthouden en te herdenken. Door de waarden in ere te houden waarop de moderne geschiedenis van onze stad is gebouwd. Die begon met het puinruimen door de teruggekeerde Arnhemmers.

Hoe waardevol zo’n houvast is, kun je zien op de White Ribbon Mile in Oosterbeek. Na de Slag liep daar een vluchtroute voor geallieerde soldaten, gemarkeerd met witte linten. De soldaten vonden houvast dat hen naar de toekomst leidde, hoe zwaar het heden ook was.

Helden die hun leven voor onze vrijheid geriskeerd hadden. 

Wat wij daarvan kunnen leren is dit: maak je eigen white ribbon. 
Dan heb je houvast in moeilijke tijden.

Onze white ribbon is de kracht van de menselijkheid.

Want als het de winnaars zijn die de geschiedenis schrijven, laat het doel van deze herdenking dan zijn dat vrijheid, democratie, compassie en veerkracht de uiteindelijke winnaars van de Slag om Arnhem zijn.

Dank u wel.