Circulaire (her)bouw: oogsten, in plaats van slopen

Samen werken we aan een stad zonder afval. Dit betekent dat we in de toekomst niet of nauwelijks afval creëren en de leefomgeving zo min mogelijk vervuilen. We gebruiken samen minder producten en we gebruiken ze langer en opnieuw. We maken een ‘kringloop’ met de producten die we al hebben, met als doel dat Arnhem in 2050 helemaal circulair is en we de aarde niet nog verder uitputten.

We stellen een stevige ambitie om in 2050 zover te zijn. Om dit te bereiken geven we zelf graag het goede voorbeeld door zoveel mogelijk duurzaam en circulair te bouwen én te slopen. Over het gebruiken van ‘afval’ uit de sloop van gemeentelijke panden heeft projectleider Karel Stolk een duidelijke visie: “Als het aan mij ligt is de sloop van onze gebouwen in de toekomst afvalvrij. Door een pand circulair af te breken, kunnen de vrijgekomen grondstoffen en producten worden gebruikt in andere bouwprojecten. Op die manier profiteren andere panden in de stad van onze circulaire oogst”. 

Win-win situatie

Op dit moment werken we, onder begeleiding van Stolk, aan 2 circulaire bouw- en sloopprojecten. Vorig jaar is door Cluster Vastgoed basisschool De Krakeling in Vredenburg al circulair gesloopt. Ook zwembad Valkenhuizen gaat door de circulaire molen. Tijdens de sloop van het bovengrondse deel van het zwembad werden onder andere de glijbaan, hekjes, kledingkastjes, stalen balken en kozijnen en deuren gedemonteerd voor hergebruik in andere gebouwen. Overige materialen zoals beton, glas, hout en metaal werden gescheiden ingezameld en gebruikt als grondstoffen om nieuwe materialen van te maken. Ook de baden van zwembad Valkenhuizen krijgen een nieuwe bestemming: zij dienen straks als bassins voor de opvang van regenwater van de daken van alle omliggende gebouwen op het sportcomplex. 

Ook bij de bouw van de nieuwe sporthal aan de Middachtensingel is extra nagedacht over hergebruik van materialen uit overheidsgebouwen. De vloer uit de sloop van het provinciale Prinsenhofgebouw wordt gebruikt in de nieuwe sporthal. Stolk: “Dat plan ligt er al een tijdje en blijkt met de stijgende grondstofprijzen en lange levertijden een steeds groter wordende win-win situatie”. 

Karel Stolk bij het oude zwembad Valkenhuizen waar straks zo’n 500 miljoen liter water wordt opgeslagen

Droge zomers voor 10 miljard mensen

Stolk benoemt, naast het feit dat we minder afhankelijk worden van de levering van nieuwe producten, de noodzaak van circulair slopen en bouwen. “De huidige generatie groeide op met het idee dat producten vervangen moeten worden als ze op of kapot zijn. De welvaart van de afgelopen decennia maakte dat mogelijk én zorgde voor groei van de bevolking. In 2050 leven we met 10 miljard mensen op de wereld. Wanneer we op deze manier blijven consumeren heeft de aarde straks niet genoeg grondstoffen voor zoveel mensen. De grondstoffen raken simpelweg op, we moeten wel gaan hergebruiken.” 

Naast deze noodzakelijke besparing van grondstoffen, verlagen we door circulair te slopen en te bouwen onze Co2 uitstoot. “Bij het omzetten van grondstoffen in (bouw)producten komt veel Co2 vrij”, licht Stolk toe. “Wanneer er minder nieuwe producten nodig zijn, dragen we dus ook bij aan het klimaatprobleem. Persoonlijk werd ik me de afgelopen jaren pas écht bewust van deze noodzaak. 3 droge zomers met soms korte en hevige regenval op een rij, zorgden voor de nodige uitdagingen in onze stad. Dat droeg bij aan het idee om van de baden van het oude zwembad Valkenhuizen waterbassins te maken. Hier wordt straks circa 500 miljoen liter water opgeslagen, waarmee de omliggende sportvelden worden besproeid. Dat bespaart schoon grondwater, wat we hard nodig hebben om drinkwater van te maken. Als het waterdepot dit najaar klaar is, heeft het een betonnen dak waar een parkeerplaats op komt. De aanwezigheid van het waterdepot zal dus nauwelijks zichtbaar zijn.” 

Circulaire ladder

Volgens Stolk blijkt het in de praktijk brengen van deze circulaire projecten pionieren: “We zijn gewend om aanbestedingen met name op prijs te beoordelen. Nu zeggen we tegen aannemers: niet alleen het gebouw moet worden gesloopt, we willen ook weten hoe jij de gesloopte materialen en producten gaat (her)gebruiken. De deelnemende aannemers verdienen op die manier circulaire punten en het bedrijf met de hoogste score krijgt de opdracht. In het voorbeeld van zwembad Valkenhuizen werd uiteindelijk alleen het bovengrondse gedeelte van het oude zwembad gesloopt. Een mooie prestatie, want het hergebruik van een gebouw als bassin is het hoogst haalbare niveau op de circulaire ladder.” 

Deze aanpak vraagt om een andere manier van denken, vindt Stolk. “Over het algemeen is circulair slopen op dit moment nog duurder dan traditioneel slopen. Hoewel dat in de praktijk vaak lastig te voorspellen is en soms anders uitpakt dan vooraf begroot. Door de sterk toegenomen prijs van staal en beton besparen we tijdens de bouw van de nieuwe sporthal aan de Middachtensingel bijvoorbeeld extra met het plaatsen van de oude vloer van het Prinsenhofgebouw. De snelle stijging van de grondstofprijzen had niemand verwacht, maar van dit soort ‘meevallers’ kunnen we vooraf niet uitgaan. We laten de financiële afweging bij voorkeur voor een groot deel los. Een lagere Co2 uitstoot is (op de korte termijn) niet in geld uit te drukken, maar toch ‘onbetaalbaar’. Doordat wij daar als gemeente voor staan en naar handelen, worden ook onze aannemers extra gestimuleerd circulair te slopen en bouwen”. 

Duurzame investering

We zien circulair slopen en (her)bouwen de komende jaren dus als een duurzame investering. “De samenleving heeft 2000 jaar lang gebouwen neergezet die eeuwig mee moeten gaan. Dat heeft zijn charme, maar tegenwoordig werkt de bouwwereld steeds meer door middel van het lego principe: huizen bouwen met verplaatsbare en herbruikbare onderdelen. Als we dat doorzetten is circulair slopen in de toekomst gemeengoed en weten we niet beter. Tot die tijd pionier ik namens de gemeente graag nog even door met de geplande circulaire sloop van gymzaal Kinderkamp en sportzaal Kermisland”, besluit Stolk.

Heeft u ook ideeën voor een toekomst zonder afval? Of kent u Arnhemmers met mooie initiatieven? Dan kunnen we misschien helpen met de subsidieregeling circulaire initiatieven.